10. สุมนตฺเถรคาถาวณฺณนา

ยทา นโว ปพฺพชิโตติอาทิกา อายสฺมโต สุมนตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต สิขิสฺส ภควโต กาเล มาลาการกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ สิขิํ ภควนฺตํ ปสฺสิตฺวา ปสนฺนมานโส สุมนปุปฺเผหิ ปูชํ อกาสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท อญฺญตรสฺส อุปาสกสฺส เคเห ปฏิสนฺธิํ คณฺหิฯ โส จ อุปาสโก อายสฺมโต อนุรุทฺธตฺเถรสฺส อุปฏฺฐาโก อโหสิฯ ตสฺส จ ตโต ปุพฺเพ ชาตาชาตา ทารกา มริํสุฯ เตน โส ‘‘สจาหํ อิทานิ เอกํ ปุตฺตํ ลภิสฺสามิ, อยฺยสฺส อนุรุทฺธตฺเถรสฺส สนฺติเก ปพฺพาเชสฺสามี’’ติ จิตฺตํ อุปฺปาเทสิฯ โส จ ทสมาสจฺจเยน ชาโต อโรโคเยว หุตฺวา อนุกฺกเมน วฑฺเฒนฺโต สตฺตวสฺสิโก อโหสิ, ตํ ปิตา เถรสฺส สนฺติเก ปพฺพาเชสิฯ โส ปพฺพชิตฺวา ตโต ปริปกฺกญาณตฺตา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต นจิรสฺเสว ฉฬภิญฺโญ หุตฺวา เถรํ อุปฏฺฐหนฺโต ‘‘ปานียํ อาหริสฺสามี’’ติ ฆฏํ อาทาย อิทฺธิยา อโนตตฺตทหํ อคมาสิฯ อเถโก มิจฺฉาทิฏฺฐิโก นาคราชา อโนตตฺตทหํ ปฏิจฺฉาเทนฺโต สตฺตกฺขตฺตุํ โภเคน ปริกฺขิปิตฺวา อุปริ มหนฺตํ ผณํ กตฺวา สุมนสฺส ปานียํ คเหตุํ โอกาสํ น เทติฯ สุมโน ครุฬรูปํ คเหตฺวา ตํ นาคราชํ อภิภวิตฺวา ปานียํ คเหตฺวา เถรสฺส วสนฏฺฐานํ อุทฺทิสฺส อากาเสน คจฺฉติฯ ตํ สตฺถา เชตวเน นิสินฺโน ตถา คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ธมฺมเสนาปติํ อามนฺเตตฺวา, ‘‘สาริปุตฺต, อิมํ ปสฺสา’’ติอาทินา จตูหิ คาถาหิ ตสฺส คุเณ อภาสิฯ อถ สุมนตฺเถโร –

[429]

‘‘ยทา นโว ปพฺพชิโต, ชาติยา สตฺตวสฺสิโก;

อิทฺธิยา อภิโภตฺวาน, ปนฺนคินฺทํ มหิทฺธิกํฯ

[430]

‘‘อุปชฺฌายสฺส อุทกํ, อโนตตฺตา มหาสรา;

อาหรามิ ตโต ทิสฺวา, มํ สตฺถา เอตทพฺรวิฯ

[431]

‘‘สาริปุตฺต อิมํ ปสฺส, อาคจฺฉนฺตํ กุมารกํ;

อุทกกุมฺภมาทาย, อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตํฯ

[432]

‘‘ปาสาทิเกน วตฺเตน, กลฺยาณอิริยาปโถ;

สามเณโรนุรุทฺธสฺส, อิทฺธิยา จ วิสารโทฯ

[433]

‘‘อาชานีเยน อาชญฺโญ, สาธุนา สาธุการิโต;

วินีโต อนุรุทฺเธน, กตกิจฺเจน สิกฺขิโตฯ

[434]

‘‘โส ปตฺวา ปรมํ สนฺติํ, สจฺฉิกตฺวา อกุปฺปตํ;

สามเณโร ส สุมโน, มา มํ ชญฺญาติ อิจฺฉตี’’ติฯ –

อญฺญาพฺยากรณวเสน ฉ คาถา อภาสิฯ

ตตฺถ อาทิโต ทฺเว คาถา สุมนตฺเถเรเนว ภาสิตา, อิตรา จตสฺโส ตํ ปสํสนฺเตน สตฺถารา ภาสิตาฯ ตา สพฺพา เอกชฺฌํ กตฺวา สุมนตฺเถโร ปจฺฉา อญฺญาพฺยากรณวเสน อภาสิฯ ตตฺถ ปนฺนคินฺทนฺติ นาคราชํฯ ตโตติ ตตฺถ, ยทา นโว ปพฺพชิโต ชาติยา สตฺตวสฺสิโก อิทฺธิพเลน มหิทฺธิกํ นาคราชํ อภิภวิตฺวา อโนตตฺตทหโต อุปชฺฌายสฺส ปานียํ อาหรามิ, ตสฺมิํ กาเลติ อตฺโถฯ